Nazywana jest najpiękniejszą opowieścią o roku 1863 w literaturze polskiej. Stanowi ostatnie ogniwo zamierzonego i tylko częściowo zrealizowanego przez Stefana Żeromskiego cyklu historycznego , zaczynającego się w Niezdołach, zapadłym dworku szlacheckim, gdzie na tle wydarzeń powstania styczniowego rozgrywają się losy tragicznej miłości ubogiej szlachcianki Salomei Brynickiej i uratowanego przez nią powstańca, rannego w bitwie pod Małogoszczem, księcia Józefa Odrowąża.